Απόφαση Αρείου Πάγου 65/2014. Συμμετοχή κόμματος στις εκλογές.

Το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου παίρνει θέση στο ζήτημα που ανέκυψε σχετικά με το αν υπάρχει δυνατότητα να επιβληθούν κυρώσεις σε ένα κόμμα με βάση τη ρήτρα του άρθρου 29 παρ. 1 του Συντάγματος. Επισημαίνει λοιπόν, ότι μοναδικό κριτήριο για να επιτραπεί η συμμετοχή ενός κόμματος στις εκλογές είναι η υποβολή των δικαιολογητικών που προβλέπει η εκλογική νομοθεσία. Το άρθρο 29 παρ. 1 είναι ατελής διάταξη και επομένως δεν επιτρέπεται να ληφθούν υπόψη άλλου είδους αξιολογήσεις ή περιορισμοί σχετικά με την νομιμότητα ή όχι της λειτουργίας ενός κόμματος.

Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι ο Άρειος Πάγος επισημαίνει ότι το Σύνταγμα δεν θέτει κανενός είδους περιορισμό στην ιδεολογία που μπορεί να πρεσβεύει ένα κόμμα: «Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι ο συνταγματικός νομοθέτης, ο οποίος, με το άρθρο 29 παρ. 1 εδ. α΄Σ., ανήγαγε σε συνταγματικό θεσμό τα πολιτικά κόμματα και κατοχύρωσε το δικαίωμα των Ελλήνων πολιτών για ίδρυση και συμμετοχή σ’ αυτά, απέφυγε σε όλα τα στάδια θέσπισης και τροποποίησης των αντίστοιχων διατάξεων (νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, συζητήσεις στο Κοινοβούλιο) να διαλάβει επιφύλαξη νόμου και οποιονδήποτε ιδεολογικό ή άλλον περιορισμό, πέραν της θεσπιζόμενης υποχρέωσης η οργάνωση και η δράση τους να υπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, ώστε να αποτραπεί κάθε επέμβαση στην ελεύθερη λειτουργία τους, με νόμο ή δικαστική απόφαση. Τέτοια δε ανεπίτρεπτη επέμβαση θα ήταν και η δικαστική απαγόρευση συμμετοχής σε εκλογές πολιτικού κόμματος και των υποψηφίων του εκλογικού του συνδυασμού για άλλον λόγο, εκτός από τη μη τήρηση των σχετικών όρων και προϋποθέσεων, που τάσσονται από την κείμενη νομοθεσία για τη διενέργεια των εκλογών και την εξυπηρέτηση της ελεύθερης λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων και την επιτέλεση της συνταγματικής αποστολής τους.» (ΑΠ. 65/2014).

Τα κόμματα έχουν αποκτήσει νομική προσωπικότητα μόλις το 2002 με το ν. 3023. Με το άρθρο 29 του Νόμου 3023/2002 ορίσθηκαν τα εξής: "1. Το πολιτικό κόμμα πριν αναλάβει δραστηριότητα καταθέτει ιδρυτική δήλωση στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Τη δήλωση καταθέτει ο Πρόεδρος ή η Διοικούσα Επιτροπή του και σε αυτή αναφέρεται ότι η οργάνωση και η δράση του εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. 2. ΣτονΕισαγγελέα του Αρείου Πάγου γνωστοποιούνται επίσης το όνομα, το έμβλημα και η έδρα του πολιτικού κόμματος και υποβάλλονται το καταστατικό ή η ιδρυτική του διακήρυξη, που υπογράφονται από διακόσιους, τουλάχιστον, πολίτες με δικαίωμα ψήφου."

Κατά το άρθρο 29 παρ. 1 του Συντάγματος "Έλληνες πολίτες, που έχουν το εκλογικό δικαίωμα μπορούν ελεύθερα να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, που η οργάνωση και δράση τους οφείλει και εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος". Από την πιο πάνω διάταξη, στην οποία τελικά δεν περιελήφθηκε η υπάρχουσα στο αρχικό σχέδιο του Συντάγματος πρόβλεψη για την έκδοση νόμου ως προς την οργάνωση και λειτουργία των κομμάτων,διαφαίνεται η πρόθεση του Συνταγματικού Νομοθέτη να αποφευχθεί κάθε επέμβαση νομοθετική ή δικαστική στη λειτουργία τους. 

Αυτό που θέλει να διασφαλίσει το Σύνταγμα στο άρθρο 29 παρ. 1, είναι ότι η οργάνωση και η δράση των κομμάτων θα εξυπηρετούν την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, όχι υπό το πλέγμα περιοριστικών διατάξεων, που θα ορίσει ο κοινός νομοθέτης (επί παραδείγματι, όταν αφορά την ανάδειξη της ηγεσίας τους και εν γένει τη λήψη των αποφάσεων των οργάνων τους και την εσωτερική λειτουργία τους), αλλά με τη συγκεκριμένη συμμετοχή των κομμάτων στη λειτουργία του πολιτεύματος.

Έτσι όπως  έχει ερμηνευθεί η παραπάνω διάταξη,  το  περιεχόμενο νόμου σχετικού με την οργάνωση και δράση των κομμάτων δεν μπορεί να αποτελέσει κάτι περισσότερο από την επιβολή στα κόμματα της υποχρέωσης να διαθέτουν και δημοσιεύουν καταστατικό, ώστε, ως θεσμοί που οφείλουν να

λειτουργούν υπό καθεστώς διαφάνειας των οργανωτικών δομών και στόχων τους, να προσφέρονται σε πολιτική αξιολόγησή τους από μέρους των πολιτών όχι μόνο από το πρόγραμμά τους, αλλά και με την εικόνα που εμφανίζουν προς τα έξω σε σχέση με την οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία τους. (Απόφαση ΑΠ 590/2009).

Συνεπώς ο Άρειος Πάγος ελέγχει την δήλωση που απαιτείται από το κόμμα περί οργάνωσης και δράσης που εξυπηρετεί το δημοκρατικό πολίτευμα και στο τέλος η αναφορά του σκοπού του κόμματος στο καταστατικό. Φυσικά κανένα κόμμα και κανένα καταστατικό δεν αναφέρει ρητά ότι έχει ως στόχο την βίαιη κατάλυση του πολιτεύματος, ώστε να απαγορευτεί η συμμετοχή του στην εκλογική διαδικασία. 

Η παραπάνω διάταξη του άρ. 29 του Συντ. έχει ιστορική αναγωγή στην περίοδο μετά την πτώση της χούντας. Οπότε η ερμηνευτική εκδοχή που δίνεται δεν μπορεί να απέχει από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Έτσι το αίτημα ορισμένων να κρίνει ο Άρειος Πάγος από τον ιδεολογικό προσανατολισμό ενός κόμματος, το επιτρεπτό ή μη της συμμετοχής του στις εκλογές θα πέφτει πάντα στο κενό. Ο Άρειος Πάγος διακηρύττει ρητά ότι θα εξετάζει την τυπική υπόσταση ενός κόμματος, που σημαίνει ότι του αρκεί ότι το ίδιο το κόμμα θέτει εαυτόν σε διαδικασία εκλογικής αναμέτρησης και προτίμησης από τον λαό, που αποτελεί πηγή κυριαρχίας κατά το Σύνταγμα. Η "ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος" που απαιτεί το Σύνταγμα να εξυπηρετείται από το κόμμα, είναι να αποφασίζει ο ίδιος ο λαός το τι θα επιλέξει για να εκπροσωπηθεί.

Υπό αυτό το πρίσμα εκδόθηκε και η παραπάνω απόφαση του Αρείου Πάγου με αρ. 65/2014. Αρκεί μόνο να διαβάσουμε την απόφαση και αλλιώς, πριν αρχίσουμε τους αφορισμούς για τα Δικαστήρια και τους δικαστές. Σαν να σου λέει "έχεις δικαίωμα ψήφου, έχεις δύναμη να αποφασίσεις εσύ, ποιο κόμμα θα στηρίξεις για την ιδεολογική, πολιτική εκπροσώπησή σου". Αυτή είναι "λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος".